Brief aan Lucienne Stassaert; de Jonkvrouw met de te zware spade
Aujourd’hui, il n’y a plus que les prêtres qui veulent se marier.
Louise de Vilmorin
De adellijke dichteres Louise de Vilmorin met haar blauwe salon en haar zwierige hoofse manieren en haar vele beroemde minnaars (Antoine de Saint-Exupéry, André Malraux en alle anderen) zuchtte : ‘Je suis née inconsolable’ en onze weerbarstige agressieve dichter Henri Michaux: ‘Je suis né fatigué’. Vooral die eerste verzuchting lijkt mij voor u zeer toepasselijk. Inktzwart en hartgrondig somber zijn uw herinneringen die u schreef voor het boek Souvenirs (Leuven: Uitgeverij P, 2014).
Hoe meer ik bladerde en las in uw smartelijke boek, hoe meer ik begon te denken; dit boek moet ik rustig herlezen en u dan een brief schrijven. Geen dreigbrief, geen bedelbrief, geen scheldbrief maar een brief ter vertroosting en ter lering. Gewoon om een paar mistroostige misvattingen uit dit boekje te lichten en om het dus letterlijk wat lichter en helderder te maken. Want het uitzicht op uw Umweltblijkt meestal verduisterd en versluierd door uw al of niet opgedroogde tranen. Ziehier mijn tien bezwaren of corrigerende commentaren die ik in elf punten, punt per punt, aan uw lezers en lezeressen wilde meegeven.
1 Mijn goede vriend Herwig Verleyen (°Dendermonde, 1946) schreef negen sobere betekenisvolle haiku’s over de schilderijen van de ascetische schilder Dan van Severen die verschenen in de Poëziekrant (dd. augustus-september 2009, p. 27 ). Deze negen haiku’s vormen een mooi geheel, maar ik citeer hier toch even één ervan; de negende:
Hij trekt een lijn,
alsof niemand dit vóór hem deed –
voor het allereerst.
En hoewel deze haiku mij ook een beetje doet denken aan Michel Seuphor die ook graag een lijn trok, werd deze publicatie door u helaas niet vermeld.
2 Uw liefde voor de muziek van de Franse componist Maurice Ravel is aannemelijk, maar luister ook eens naar muziek van de componist Edgard Varèse.
3 Niet de Chileen Pablo Neruda, maar de Argentijn Jorge Luis Borges is m.i. de grote Amerikaanse dichter van de vorige eeuw. Niet de heilig verklaarde Neruda, maar de ongelooflijk erudiete Borges verdiende de Nobelprijs voor de letteren. Wat Bart Vonck en zijn vrienden ook mogen beweren. En de eerste Nederlandse vertaling van fragmenten uit de Canto General werd trouwens in 1973 uitgegeven door Johan Sonneville te Brugge in een mooie losbladige uitgave
4 De uitgever, dichter en romancier Johan Sonneville was wel degelijk een vrijmetselaar en dus een broeder voor zijn broeders in het Groot-Oosten. Misschien op dat moment toen eenslapende… Hij bevestigde dit ooit zelf in kapitalen of hoofdletters in het tijdschrift Gierik. Vraag het maar aan zij die het kunnen weten.
5 Jan de Roek was inderdaad een veelbelovend talentvol dichter, maar hij is helaas te jong gestorven. Na zijn Jeunesse doréewas het zijn lot om vroeg te sterven.
6 Uw voormalige echtgenoot; de plastische kunstenaar Wybrand Ganzevoort had een zeldzame zin voor humor. En u weet het misschien niet meer, maar van mij kreeg hij in elk geval een eeuwige vergunning. En uw persoonlijke ontgoocheling of uw huwelijksperikelen kunnen daar niets aan veranderen. Zijn werk ‘De geest in de fles’ bewijst dat hij wel degelijk een visie had, en zijn drie-dimensionele plastische démarche kreeg zelfs geen aandacht in het boek Vorm & visie(Gent: PoëzieCentrum, 2014) van Renaat Ramon. Zoals alle fijnzinnige humoristen is hij wellicht een tragisch trieste kunstenaar. Maar hem nu als een dwerg bestempelen, vond ik toch een valse noot op uw klavier.
7 Algerijnse rode wijn is meestal te slecht om te drinken. Amélie Nothomb drinkt ’s morgens vroeg elke dag minstens één liter groene thee. Henri Michaux was een notoire waterdrinker. Maar koning Alcohol onterft of doodt eerder vroeg dan laat al zijn koningszonen.
8 Uw poezenliefde is zeer aandoenlijk en ook ik had hier in Schaarbeek tijdens een bepaalde periode niet minder dan drie poezen (Moustache, Mistral en Déodat) en in het Liber amicorumLucienne Stassaert(Antwerpen, 1995) schreef Henri-Floris Jespers een mooie tekst over Moorke, Lamartine en Ravachol (de mooie namen van zijn drie poezen), maar weet u wat de Franse filosoof Blaise Pascal in zijn Pensées (Editions du Seuil, 1962) schreef over onze dierenliefde : ‘Bassesse de l’homme jusqu’à se soumettre aux bêtes, jusques à les adorer. ‘ (Papiers classés, 53, 429). De Hollandse verteller en bioloog Maarten ’t Hart hield zelfs ooit van ratten en bestudeerde deze dieren. Charlotte Mutsaers hield zielsveel van haar hondje Plume en zelf ben ik al jaren een groot bewonderaar van de baleinwalvis en ooit had ik zelfs een mooie Pruisische sierhond (Lisa), over wie ik het gedicht ‘Eenaristocratische hond’ heb geschreven… maar een dier kan natuurlijk nooit de aanwezigheid van een geliefde of een trouwe vriend vervangen.
9 Renaat Ramon schreef ooit een grafgedicht over uw verschijning. Nooit mocht ik dit gedicht lezen en ook de lezers van het letterkundig tijdschrift Diogenes mochten het nooit lezen. Een grafgedicht over iemand die nog leeft is altijd gevaarlijk en heeft meestal een licht spottende of soms zelfs zwaar cynische onder- en boventoon. En ik vermoed dat het al bij al nog een geluk is voor u dat dit gedicht nooit het daglicht zag.
10 Wat nu de liefde betreft : ik raad u aan om de aangrijpende en ontroerende roman Over de liefde (Amsterdam : Querido, 2008, achtste druk) van de helaas ook al overleden Doeschka Meijsing te lezen.
11 U heeft twee dochters op de wereld geworpen. En het zijn echt mooie, verstandige en buitengewoon goede dochters. Dit feit zou u mateloos moeten verblijden, te meer omdat ik een fervent aanhanger ben en blijf van het matriarchaat.
Uw toegenegen,
Hendrik Baudewijn Carette
P.S. : Ik raad u niet aan om naar Hamme te gaan om u daar definitief te vestigen, u kunt beter naar de zeekust gaan, naar Oostduinkerke of naar Oostende waar ooit de schilder Leon Spilliaert woonde en werkte en waar ook Charlotte Mutsaers nog altijd graag verblijft. Het leven is voor niemand een lachertje, maar een zachte zeewind en soms een zeewind met windkracht acht kan helpen om te overleven en even de bitterheid van het leven te vergeten. Ook Zeeuws-Vlaanderen of de kust van Zeeland (Zoutelande, Domburg of Zierikzee) biedt een mooi uitzicht. Onze collega, de dichter Stefaan van den Bremt zou zich trouwens al sinds een paar jaar daar hebben gevestigd, meer bepaald in Koudekerke, op het voormalige eiland Walcheren.
